Άρθρα: Βιογραφίες

Πολυξένη Ρουσοπούλου Ματέυ

Το παρακάτω σημείωμα δεν έχει θέση βιογραφικού σημειώματος γιατί θα ήταν πολύ ελλιπές. Η ζωή της Π. Ματέϋ είναι ένα πολύ ευρύ θέμα το οποίο προσφέρεται για μελέτη και έρευνα. Εδώ παραθέτουμε απλώς μερικά βασικά, κατά την κρίση μας, στοιχεία, τα οποία θα βοηθήσουν σε μια πρώτη γνωριμία με την ξεχωριστή προσωπικότητα της Π. Ματέϋ.

Η μουσικοκινητική αγωγή δεν αποτελείται από έναν αριθμό κωδικοποιημένων ασκήσεων αλλά αντιπροσωπεύει μια γενική παιδαγωγική σύλληψη

Πολυξένη Ματέυ, 1986

Πολυξένη Ρουσοπούλου Ματέϋ. Μια ζωή σαν παραμύθι. Μια ζωή που ξεκινάει με την αυγή του αιώνα μας, το 1902, στην Αθήνα εκείνης της εποχής με τις άμαξες, τις μονοκατοικίες, τις εξοχές και την έντονη πνευματική και πολιτική ζωή. Πατέρας της ήταν ο Οθωνας Ρουσόπουλος, χημικός, ιδρυτής της Εμπορικής και Βιομηχανικής Ακαδημίας, με μεγάλη αγάπη για την αρχαία ελληνική γραμματεία. Γενικά ένα ευρύ πνεύμα της εποχής του. Μητέρα της η Ελένη Ρουσοπούλου, το γένος Ναούμ, «φεμινίστρια, συνεργάτης της Καλλιρόης Παρέν, διανοούμενη που διάβαζε ακόμη και Φρόυντ», ενεργό μέλος του Λυκείου Ελληνίδων. Καταγόταν από καστοριανούς γουναράδες και είχε γεννηθεί στη Λειψία της Γερμανίας. Αδελφή της η Αγνή Ρουσοπούλου, ένα χρόνο μεγαλύτερή της, φεμινίστρια, σοσιαλίστρια και δικηγόρος, με την οποία είχε πολύ στενή σχέση.

Από μικρή ηλικία, από έξι χρόνων περίπου, άρχισε μαθήματα πιάνου στο Ωδείο Αθηνών και, όπως θα αποδειχθεί αργότερα, ήταν ταλαντούχος. Από το σπίτι τους περνούσε όλος ο πνευματικός κόσμος της εποχής. Στην τελευταία τάξη του Γυμνασίου γνώρισε το Μανόλη Τριανταφυλλίδη, που, όπως λέει η ίδια, επηρέασε πολύ τη σκέψη της και τη ζωή της και έγινε ένθερμη οπαδός της δημοτικής γλώσσας, με ισχυρά ανεπτυγμένο το γλωσσικό αισθητήριο. Το 1922, μετά το θάνατο του πατέρα της, η μητέρα της πήρε τις κόρες της και πήγαν στη Λειψία. Εκεί η Πολυξένη Ματέϋ γράφτηκε στο Ωδείο της Λειψίας. Το 1925 γνωρίστηκε με τον Γεώργιο Ματέϋ, ζωγράφο, γραφίστα και καθηγητή στην Ακαδημία Γραφικών Τεχνών και βιβλίου της Λειψίας. Έμειναν τρία χρόνια στο Βερολίνο, στην καρδιά της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής γερμανικής ατμόσφαιρας του μεσοπολέμου. Η Πολυξένη Ματέϋ δίνει πολλά ρεσιτάλ εκείνη την εποχή. Το 1930 έρχεται στην Αθήνα προσκεκλημένη από το Ωδείο Αθηνών για να δώσει ένα ρεσιτάλ. Το 1935 γνωρίζεται με τον C. Orff στη Σχολή Gunther του Μονάχου. Αυτή η συνάντηση ήταν καθοριστική για τη μετέπειτα πορεία της. Ήδη όμως η ίδια έχοντας εμπειρία από το σύστημα της μέχρι τότε μουσικής εκπαίδευσης, αναζητούσε έναν άλλο τρόπο προσέγγισης και διδασκαλίας της μουσικής για τα παιδιά. Αυτές τις αναζητήσεις της συζήτησε τότε με τον C. Orff. Από τότε συνδέθηκαν μεταξύ τους με μια βαθιά φιλία. Το 1938 ιδρύει στην Αθήνα τη Σχολή Ματέϋ. Με τη σχολή συνεργάζονται διάφορες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών της εποχής: Οι μουσικοί : Νίκος Σκαλκώτας, Αργύρης Κουνάδης, Κώστας Κυδωνιάτης, οι ζωγράφοι και ενδυματολόγοι: Χατζηκυριάκος Γκίκας, Γεώργιος Βακαλό, Αντώνης Φωκάς, Γιάννης Μόραλης, Ευγένιος Σπαθάρης, Γιούλα Νικολοπούλου, Νανά Στεφανάκη, Μισέλ Μπουσίου, Κωστής Νικάκης, ο σκηνοθέτης: Κωστής Μιχαηλίδης.

Οι παρουσιάσεις της σχολής εισάγουν καινοτομίες και γίνονται δεκτές με πολύ καλές κριτικές από τον τύπο της εποχής. Γράφει ο Μ. Δούνιας για την παράσταση του 1949 όπου μεταξύ των άλλων χορεύτηκε η σουίτα του Νίκου Σκαλκώτα : "Η γη και η θάλασσα της Ελλάδας" και απαγγέλθηκε "Ο Ύμνος στον χορό" του Ηλία Βενέζη, έργα που είχαν γραφτεί ειδικά για την περίσταση:
«Στην εφετινή εορτή της Σχολής Πολυξένης Ματέϋ απεκόμισα ζωηρότατες εντυπώσεις... συντονίζει την σωματική αυτή αγωγή που είναι συνάμα για το παιδί χαρά και ζωή, ψυχαγωγία και δράση, ελευθερία και νόμος στον παλμό μελωδίας και ρυθμού... Η Υβόννη ντε Κίρικο* διατηρεί τα κύρια χαρακτηριστικά που διακρίνουν την μεγάλη Βιεννέζικη σχολή της Κλάντεκ, από την οποία προέρχεται. Συνδυάζει πνευματικότητα και υψηλό ήθος με μια πλαστική κίνηση που πάλλεται από την ιδέα της αρμονίας και της ευρυθμίας.
Ο Ροβέρτος Σαραγιάς** απέδωκε περίφημα την κατανυκτική ικεσία στο πρελούντιο του Μπαχ.
...Για την συνολική καλλιτεχνική εργασία της Πολυξένης Ματέϋ, που εκτός από την τεράστια ευθύνη διεξαγωγής μιας τόσο περίπλοκης ομαδικής γιορτής, εκράτησε σχεδόν μόνη στο πιάνο το τεράστιο μουσικό πρόγραμμα με έργα από τον Μπαχ και τον Χαίντελ, ως τον Μπετόβεν και τον Σούμπερτ, δεν μπορεί να έχη κανείς παρά ειλικρινή θαυμασμό."

*Υβόννη ντε Κίρικο: χορεύτρια, συνεργάτης της Π. Ματέϋ
**Ροβέρτος Σαραγιάς: χορευτής, συνεργάτης της Π.Ματέϋ

Μ. Δούνιας
Καθημερινή, 25.5.49

Για την παράσταση του 1952 στο θέατρο Ρεξ με τη "Λιογέννητη" του Αργύρη Κουνάδη και το "Μάγο Μουσικό" σε μουσική Μότσαρτ ( Χορογραφία: Υβόννη ντε Κίρικο, διεύθυνση ορχήστρας: Κ. Κυδωνιάτη) γράφει ο Άλκης Θρύλος:
«Η Ομάς Ματέϋ που παρουσίασε δύο χοροδράματα στο θέατρο Ρεξ προσέφερε τόσο με την χορογραφία, όσο και με την σκηνογραφία, που οφείλεται στον Ν. Χατζηκυριάκο-Γκίκα μια θετική συμβολή στη δημιουργία του ελληνικού χοροδράματος... Και η καθαυτό χορευτική εκτέλεση ήταν η καλλίτερη που είδαμε ως τώρα.»

Άλκης Θρύλος
Νέα Εστία, Απρίλιος 1952

Το 1957 ο C. Orff έρχεται στην Ελλάδα και φέρνει τα πρώτα τεύχη του Schulwerk, έτσι αρχίζει και η συνεργασία του με την Πολυξένη Ματέϋ για την εφαρμογή του συστήματος Ορφ. Η Π. Ματέϋ διδάσκει σε σεμινάρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό ανοίγοντας τους ορίζοντες της ελληνικής παράδοσης στους ξένους μαθητές. Το 1962 διαβάζουμε στις εφημερίδες:
«Βαθύτατη εντύπωσι αποκομίσαμε από την γυμναστική, την ρυθμική και την ορχηστρούλα που μας επέδειξαν παιδάκια σε έξη ομάδες με ηλικίαν 3-12 ετών υπό την καθοδήγησι της θαυμασίας Πολυξένης Ματέϋ. Το λεξιλόγιο του κριτικού πάσχει από βαθύτατη διάβρωση εξ αιτίας μιας αδιάκοπης επαναλήψεως των αυτών εννοιών. Αναγκάζομαι δυστυχώς να το χρησιμοποιήσω και εδώ: Ο τρόπος που η Π.Ματέϋ εισήγαγε τις νεαρές υπάρξεις στο νόημα του ρυθμού, της μελωδίας, της μετρικής με βάσι το Σύστημα Ορφ, γενικώτερα πώς καθοδηγούσε την κίνησι των παιδιών σύμφωνα με τις αρχιτεκτονικές αναλογίες των μοτίβων και των μουσικών φράσεων, σημειώνει μια εργασία αληθώς συναρπαστική. Χρησιμοποιώ τον τετριμμένο πια όρο με ακέραια την εννοιολογική σημασία του.»

Μ.Δούνιας
Καθημερινή, 5.7.62

«Εντύπωσιν έκαμε και η παιδική ορχήστρα κατά το σύστημα του διάσημου συνθέτου Καρλ Ορφ. Ξυλόφωνα, μεταλλόφωνα, φλογέρες, κρουστά εδημιούργησαν εξαίσια μουσικά σύνολα, που τα έπαιζαν και τα μικρότερα παιδιά με χαρά ευαισθησία και αυτοπεποίθησι. Το δεύτερο μέρος της βραδυάς, αφιερωμένο στον συστηματικόν χορόν, είχαν επιμεληθή οι πρώην μαθήτριαι και τώρα εκλεκτά διδακτικά στελέχη της Σχολής Ματέϋ: Ευαγ. Μίχαλου, Ράνια Παπαδάμ και Μριάννα Λιππιώτη, ευφήμως γνωσταί δια την ικανότητά τους στον κόσμο της τέχνης. Εξετιμήθη από όλους μετά την παιδαγωγικήν, και η υψηλή καλλιτεχνική προσφορά της Σχολής Ματέϋ.»

Βραδυνή, 13.7.62

Και οι δύο παραπάνω κριτικές αναφέρονται σε μια επίδειξη που έδωσε η Σχολή στο θέατρο Ρεξ στις 26 Ιουνίου 1962.

Και το 1964 μετά από διάλεξη της Π.Ματέϋ:
«Άλλοτε μαθήτρια και σήμερα από τους στενούς συνεργάτες του Καρλ Ορφ, η Πολυξένη Ματέϋ μας μίλησε μ' έναν απλό, ζωντανό, και προ πάντων πειστικό τρόπο για το μουσικοπαιδαγωγικό σύστημα του Ορφ, που σήμερα έχει γίνει αποδεκτό σε πολλές χώρες... Τα παραδείγματα που μας έδωσαν τα παιδιά της Σχολής της κ. Ματέϋ ήταν η ζωντανή, πιστή απόδειξις της αξίας του Συστήματος Ορφ, που θα έπρεπε να παρακολουθήσουν όλοι οι παιδαγωγοί μας.»

Φ.Ανωγεινάκης
Εθνος, 12.2.64

Η Π. Ματέϋ όλα αυτά τα χρόνια δίνει πολλές διαλέξεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό με ποικίλη θεματολογία σε σχέση με παιδαγωγικά θέματα, για το Orff – Schulwerk , αλλά και για το αρχαίο ελληνικό θέατρο. Δούλεψε ακούραστα για τη διάδοση και εφαρμογή του Orff – Schulwerk. Το 1986 με δική της πρωτοβουλία ιδρύθηκε το διετές μεταπτυχιακό τμήμα στην Επιμόρφωση της Σχολής Μωραϊτη για την εκπαίδευση δασκάλων Orff στην Ελλάδα, το οποίο συνεργάζεται με το Ινστιτούτο Orff στο Σάλτσμπουργκ.
Και σήμερα ακόμη στα 95 της χρόνια εξακολουθεί να προτείνει, να συμβουλεύει, να ενθαρρύνει, να διατυπώνει κρίσεις και ιδέες. Ένας άνθρωπος καθ' όλα μέσα στην εποχή του. Γιατί ένας άνθρωπος με ευρύ πνεύμα είναι και παραμένει πάντα νέος.

Πηγές:

  • Τριάντα Χρόνια Σχολή Ματέϋ1938-1968, Αθήνα, Δεκέμβρης 1968.
  • Συνέντευξη της Π. Ματέϋ στην εφημερίδα «Τα Νέα», Σάββατο 7 Ιουνίου 1997
  • Συνέντευξη της Π. Ματέϋ στο περιοδικό «Το Δέντρο»
  • Συνέντευξη της Π. Ματέϋ στο περιοδικό «Διαβάζω», Αρ. 285, 15.4.92

 

Σημ. Διατηρείται η ορθογραφία των εντύπων στα κείμενα που είναι ατόφια αποσπάσματα από εφημερίδες και περιοδικά

Κατερίνα Αλεξιάδη